Badanie USG jest bezbolesne, nieinwazyjne i bezpieczne. Jednocześnie pozwala uzyskać dokładny obraz wewnętrznych tkanek naszego organizmu. Właśnie dlatego ultrasonografia stała się podstawową metodą diagnozowania różnych chorób. Na dobre zadomowiła się m.in. w ginekologii, gastrologii czy ortopedii.
Współczesna medycyna dysponuje bardzo zaawansowanymi metodami diagnostyki obrazowej. W zależności od rodzaju choroby i bieżących potrzeb, wykonuje się m.in. tomografię komputerową, rezonans magnetyczny czy zdjęcia rentgenowskie. Najczęściej jednak otrzymujemy od lekarz skierowanie na USG.
Co to jest ultrasonografia?
Badanie ultrasonograficzne stanowi jedną z podstawowych metod diagnostycznych, wykorzystywaną w wielu gałęziach medycyny i weterynarii. Obraz narządów i innych tkanek uzyskiwany jest za pomocą fal akustycznych o wysokiej częstotliwości ? od 1 do 10 Mhz. Fale te są niesłyszalne dla ucha i bezbolesne. Wnikają do ludzkiego ciała i rozchodzą się bez negatywnego wpływu na komórki. Ultrasonograf układa odbijane przez narządy fale w obrazy i rejestruje kształty. Nowoczesny sprzęt USG pozwala nawet na tworzenie wyników w technologii 3D.
Jedną z największych zalet badania USG jest jego bezpieczeństwo i nieinwazyjność. W przeciwieństwie np. do badania RTG, może być wykonywane m.in. u kobiet w ciąży, bez żadnego ryzyka dla rozwoju płodu. USG nie wymaga podania kontrastu, nie ma też w zasadzie żadnych przeciwwskazań. Ultrasonografię można wykonywać wielokrotnie w krótkim odstępie czasu, bez ryzyka wystąpienia jakichkolwiek skutków ubocznych.
Rodzaje USG
Badanie ultrasonograficzne pozwala na zobrazowanie stanu większości narządów ludzkiego organizmu. Lista rodzajów USG jest bardzo długa.
Najczęściej wykonuje się USG:
- jamy brzusznej
- piersi
- węzłów chłonnych
- tarczycy
- Echo serca (USG serca)
- ślinianek
- oka
- stawu kolanowego
- stawu biodrowego
- stawu skokowego
- stawu ramiennego (barku)
- nadgarstka
- stawu łokciowego
- USG naczyniowe metodą Dopplera
- USG ginekologiczne (transwaginalne)
- USG przezodbytnicze (transrektalne)
Szczególnym rodzajem badania jest USG ciąży ? wykonywane zewnętrznie lub dopochwowo, stanowi jeden z najważniejszych elementów kontroli prawidłowości rozwijającego się płodu.
Jak wygląda badanie ultrasonografii?
USG wykonuje się za pomocą aparatu zwanego ultrasonografem. Częścią służącą do bezpośredniego badania jest głowica, w której znajduje się przetwornik ultradźwięków. Pacjent odsłania badaną część ciała, którą lekarz smaruje specjalnym żelem ułatwiającym przewodzenie impulsów akustycznych. W odpowiedzi ultrasonograf zamienia je na elektryczne i tworzy obraz widoczny na monitorze.
Lekarz powoli przesuwa głowicę aparatu USG, tak by uzyskać pełny obraz badanego fragmentu. Czasem potrzeba na to nieco więcej czasu i wprawy. Szczególnie, że np. tkanka kostna nie przepuszcza ultradźwięków. Podobnie zaburzony efekt daje powietrze w przewodzie pokarmowym. Ultrasonografii nie stosuje się do badania mózgu i kośćca ? w tym celu pacjent wykonuje tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.
Badanie USG jest całkowicie bezbolesne. Jedynie w pewnych specyficznych okolicznościach może wywołać pewien dyskomfort, np. przy badaniu przezodbytniczym. W takich sytuacjach możliwe jest wykonanie podanie znieczulenia.
Jakie są wskazania do badania USG?
Medycyna wyróżnia bardzo wiele różnego rodzaju wskazań do badania ultrasonograficznego. Przeprowadza się je zarówno profilaktycznie, jak i w diagnostyce zmian chorobowych. USG jest standardową metodą badania guzów, torbieli, zmian pourazowych itp. To właśnie to badanie przeprowadza się jako pierwsze w przypadku występowania niepokojących objawów, np. problemów z układem pokarmowym czy nieprawidłowych wyników morfologii krwi.
Ultrasonografia jest jednym z podstawowych badań w ciąży. Standardowo, gdy nie występują powikłania zdrowotne, USG wykonuje się trzy razy w każdym trymestrze. Dzięki USG lekarz może ocenić prawidłowość rozwoju i stan zdrowia dziecka w łonie matki, wykluczyć niektóre choroby, określić płeć dziecka, przewidzieć masę urodzeniową i ustalić, czy poród może odbyć się drogą naturalną.
Każda kobieta powinna profilaktycznie wykonywać USG piersi. Pozwala ono na wczesną diagnozę groźnych chorób, m.in. zmian nowotworowych.
Jak się przygotować do badania USG?
W przypadku USG stawów, piersi, oka, mięśni, tarczycy itp. planowane badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Podobnie w przypadku USG ciąży ? niezależnie od tego, czy przeprowadzane jest zewnętrznie, czy dopochwowo. Nieco inaczej jest w przypadku USG jamy brzusznej. Już na kilka dni przed badaniem należy przejść na lekkostrawną dietę i unikać produktów wzdymających. Obecne w jamie brzusznej gazy mogą zamazywać obraz, przez co wynik staje się nierzetelny. W dniu badania najlepiej być na czczo lub po lekkim śniadaniu, jeśli USG zaplanowano na godziny popołudniowe.
Przy badaniu USG miednicy konieczne jest wypełnienie pęcherza moczowego ? do momentu, w którym odczuwamy przynajmniej umiarkowane parcie. Najlepiej na godzinę lub półtorej przed badaniem wypić litr niegazowanej wody mineralnej lub niesłodzonej herbaty. Wypełnienie pęcherza staje się tzw. oknem akustycznym, które ułatwia zbadanie ścian pęcherza, jelit i pozostałych narządów miednicy.
Jeśli badanie ma być przezodbytnicze (np. USG gruczołu krokowego u mężczyzn), konieczne jest wcześniejsze wykonanie wlewu czyszczącego (lewatywy).
W przypadku USG naczyniowego metodą Dopplera pacjent powinien odpoczywać przez około 30 minut przed badaniem. Dzięki temu lekarz może porównać wartości prędkości lub objętości przepływów z obowiązującymi normami.
Przeciwwskazania do badania USG
Lista przeciwwskazań do wykonania ultrasonografii jest bardzo krótka. Przede wszystkim są to wszelkiego rodzaju przerwania ciągłości tkanek ? zewnętrzne urazy, rany, oparzenia, a także świeżo zamknięte złamania. W takich okolicznościach USG może powodować ból lub doprowadzić do zakażenia. Ultrasonografii raczej nie wykonuje się też u pacjentów niewspółpracujących, np. cierpiących na różnego rodzaju choroby psychiczne. Lekarz może odstąpić od badania na brak zgody chorego.
W pozostałych przypadkach USG wykonuje się nawet u osób w podeszłym wieku czy o słabym stanie zdrowia. Przeciwwskazania nie stanowią też różnego rodzaju choroby ogólnoustrojowe, takie jaka cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.
Gdzie można wykonać USG?
W Polsce uprawnienia do przeprowadzania badań USG ma około 8 tysięcy lekarzy. Choć jest to powszechna metoda diagnostyczna stosowana przy różnych chorobach, nie każdy lekarz posiada odpowiedni certyfikat. Pamiętajmy, że w razie jakichkolwiek wątpliwości mamy prawo zweryfikować uprawnienia specjalisty, który nas przyjmuje. Niestety, nie ma w Polsce regulacji, które zabraniałyby wykonywania USG lekarzom bez odpowiedniego przeszkolenia. Dlatego warto zwrócić uwagę na doświadczenie specjalisty, u którego chcemy podjąć leczenie.
Badania USG wykonywane są w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej, poradniach specjalistycznych, szpitalach, pracowniach czy klinikach. Jeśli mamy skierowanie od lekarza, możemy zapisać się na badanie bezpłatne refundowane z Narodowego Funduszu Zdrowia. Czas oczekiwania bywa jednak bardzo długi. Z tego względu wielu pacjentów decyduje się skorzystać z usługi prywatnej przychodni.
W idealnym świecie opieka zdrowotna dysponuje wyłącznie nowoczesnymi ultrasonografami, obsługiwanymi przez doświadczonych lekarzy. Niestety, w takim świecie póki co nie żyjemy, a sprzęt dostępny w niektórych przychodniach pozostawia wiele do życzenia. Zanim więc powierzymy swoje zdrowie lekarzowi, sprawdźmy jego uprawnienia i sprzęt USG, jakim dysponuje.
Po serii wykładów i zajęć praktycznych z obsługi ultrasonografu lekarz otrzymuje certyfikat PTU. Aby utrzymać jego ważność, musi brać udział w szkoleniach przynajmniej dwa razy w roku. Nie powierzajmy naszego zdrowia w ręce lekarza, który nigdy takiego certyfikatu nie zrobił. Zamiast pomóc w leczeniu choroby, taki specjalista może tylko pogorszyć sprawę poprzez błędną diagnozę.
To samo dotyczy aparatury USG nie musi być najnowocześniejsza, ale raczej nie powinna pamiętać urokliwych lat 90 ubiegłego wieku. Każdy ultrasonograf otrzymuje 5-letnią gwarancję. Po tym czasie musi przejść kontrolę techniczną w Zakładzie Ultradźwięków Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN. Jeśli więc mamy wątpliwości, nie wahajmy się pytać i sprawdzać. W końcu powierzamy lekarzowi nasze zdrowie. Musimy więc być pewni jego kompetencji.