Zespół pustego nosa – ENS
Długotrwałe kłopoty z drożnością nosa i odczuwanie utrudnionego przepływu powietrza podczas oddychania znacząco obniżają codzienny komfort. Oddychanie to podstawowy proces, który podtrzymuje funkcjonowanie organizmu. Od jego jakości zależy jakość naszego życia. Zespół pustego nosa (ENS) to stan związany z zaburzeniem oddychania. Paradoksalnie dotyczy jednak pacjentów, których jamy nosa są drożne. Co więcej, jest konsekwencją nadmiernego usunięcia tkanki małżowiny nosowej dolnej i/lub środkowej, której redukcja miała zwiększyć drożność nosa.
Zespół pustego nosa – ENS – czym jest?
Zespół pustego nosa (Empty Nose Syndrome – ENS) jest stanem związanym z zaburzeniem przepływu powietrza przez nos. Termin został po raz pierwszy użyty stosunkowo niedawno, bo w 1994 r. przez specjalistów z dziedziny otolaryngologii z Mayo Clinic w Stanach Zjednoczonych. Eugene B. Kern i Monika Stenkvist, analizując obraz tomografii komputerowej zatok pacjenta, powiązali zgłaszane przez niego trudności w oddychaniu z wykonanym zabiegiem. Okazało się, że mają one związek z wykonaną wcześniej operacją otolaryngologiczną. Co więcej, odczuwane problemy przepływu powietrza występują przy całkowicie drożnych jamach nosa.
Czym spowodowany jest zespół pustego nosa?
Zespół pustego nosa spowodowany jest nadmierną utratą tkanki małżowiny nosowej. Powstaje po resekcji małżowiny nosowej dolnej. Jest więc chorobą jatrogenną, a więc będącą następstwem interwencji chirurgicznej, np. redukcji przerośniętej małżowiny. Może się też pojawić po nieprawidłowo wykonanej korekcie przegrody nosowej, chociaż dzieje się to rzadko. Zazwyczaj zespół pustego nosa stanowi konsekwencję usunięcia tkanki małżowiny.
Lekarze są zgodni co do tego, że jatrogennemu ENS najlepiej zapobiegać poprzez zminimalizowanie resekcji małżowiny nosowej dolnej i środkowej. W wyjątkowych sytuacjach, np. podczas leczenia nowotworowego, jest to jednak nie do uniknięcia.
Konchoplastyka, czyli zabieg zmniejszenia małżowiny nosowej dolnej, to dla wielu pacjentów konieczność. Najczęściej przerośnięta małżowina może powodować zaburzenia węchu, niedrożność nosa oraz pośrednio bezdech senny. Jej redukcja to często jedyna metoda leczenia, na którą mogą zdecydować się pacjenci, ponieważ udrażnia jamę nosa i daje ulgę przy zaburzeniach oddychania. Syndrom pustego nosa może, ale nie musi, wystąpić po wykonanej operacji małżowiny. Jeżeli jednak cierpimy z jego powodu lub cierpi bliska nam osoba, warto zapoznać się z informacjami na temat dostępnych metod leczenia. ENS można leczyć.
Jakie są objawy zespołu pustego nosa – ENS?
Do najczęściej spotykanych objawów ENS należy odczucie zaburzonego przepływu powietrza. Pacjenci zgłaszają się z problemami z oddychaniem, wrażeniem duszenia się, strupieniem w nosie oraz suchością nosa. Wszystkie te objawy mają związek z usunięciem małżowiny nosowej, która zbudowana jest ze struktury kostnej oraz błony śluzowej.
Specyficznie unerwiona śluzówka małżowiny nie tylko nawilża powietrze, ale też przekazuje informacje o jego przepływie do ośrodkowego układu nerwowego. Resekcja znaczącej powierzchni błony śluzowej małżowiny skutkuje zaburzeniami w fizjologicznych czynnościach nosa. Przepływ bodźców jest utrudniony, co odczuwane jest przez pacjenta jako nieprawidłowość w oddychaniu. Zredukowana śluzówka nie nawilża też powietrza wdychanego w sposób optymalny i pojawia się inny charakterystyczny objaw – suchość nosa.
Leczenie zespołu pustego nosa ENS
Leczenie zespołu pustego nosa zaczyna się od dokładnego zdiagnozowania problemu. Narzędzia diagnostyczne do oceny ENS obejmują zwalidowany kwestionariusz dla pacjenta oraz test z bawełną. Lekarz prowadzący zapoznaje się z objawami konkretnego pacjenta. Dalsza terapia zależy m.in. od tego, jak rozległe są braki w tkance małżowiny nosowej.
Jeżeli przeprowadzona resekcja była nieduża, leczenie koncentruje się na poprawie i utrzymaniu istniejącej tkanki w odpowiednim stanie. Terapia obejmuje wówczas miejscowe nawilżanie i odżywianie błony śluzowej. W tym celu zaleca się stosowanie maści estrogenowych i wielokrotne ostrzykiwanie osoczem bogatopłytkowym. Przy znaczącym ubytku małżowiny nosowej dolnej wdrażane jest leczenie chirurgiczne i jej rekonstrukcja (przeszczep chrząstki). Interwencja chirurgiczna również wspomagana jest ostrzykiwaniem osoczem bogatopłytkowym/-fibrynowym w celu poprawy struktury błony śluzowej i uzyskania pierwotnych czynności fizjologicznych nosa. Aktualne wyniki leczenia pokazują obiecującą długoterminową skuteczność po minimalnej interwencji chirurgicznej. W badaniach jest podawanie donosowe komórek macierzystych i nanofat.
Leczenie behawioralne przy ENS?
Ważnym elementem w powrocie do zdrowia przy zespole pustego nosa jest leczenie behawioralne i psychiatryczne. Dlaczego? ENS jest dolegliwością złożoną. Długotrwały dyskomfort związany z trudnościami w oddychaniu, suchością nosa, ale też bólem głowy i twarzy przekłada się na stan psychiczny pacjenta. Pojawiają się w konsekwencji zaburzenia snu, deficyty uwagi, przewlekłe zmęczenie, niepokój, a nawet depresja. Interwencje behawioralne mogą zapewniać częściowe lub dodatkowe korzyści w leczeniu ENS i przyczynić się do odzyskania komfortu psychicznego.
Działanie wspomagające łagodzenie objawów ENS
Warto wiedzieć, że część działań łagodzących objawy ENS możemy podjąć sami i częściowo przynieść sobie ulgę w bólu oraz zmniejszyć dyskomfort. Kluczowe jest nawilżanie śluzówki przez inhalacje, płukanie, ale też dbanie o odpowiednią wilgotność w domu lub mieszkaniu. Jeżeli zmagamy się z zespołem suchego nosa, dbajmy o odpowiednie nawodnienie, dietę i aktywność fizyczną na świeżym powietrzu. Jeżeli to tylko możliwe, unikajmy środowiska niekorzystnego dla stanu błony śluzowej i jednocześnie jak najczęściej przebywajmy w klimacie korzystnym przy ENS, np. w klimacie morskim. Działania te nie usuną objawów na stałe, tak jak to ma miejsce w przypadku metod operacyjnych, ale poprawią stan błon śluzowych i pozytywnie wpłyną na naszą kondycję psychiczną i emocjonalną.
