Wiedza & Doświadczenie
En

Choroba Meniere

ból ucha wewnętrznego


Choroba Meniere’a, zwana też wodniakiem błędnika lub wodniakiem endolimfatycznym, to rzadkie schorzenie objawiające się silnymi, niespodziewanymi zawrotami głowy, często z towarzyszącymi wymiotami i nudnościami. Diagnoza nie jest prosta i wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań. Jednak jest niezbędna w celu rozpoczęcia leczenia.

Choroba Meniere’a – czym jest?

Choroba Meniere’a jest schorzeniem ucha wewnętrznego. Występujące w niej zaburzenia dotyczą zarówno narządu równowagi (błędnika), jak i narządu słuchu. Najbardziej typowe dla choroby jest epizodyczne, napadowe występowanie objawów, zwłaszcza zaburzeń równowagi i zawrotów głowy. Niestety, jeśli choroba trwa odpowiednio długo, doprowadza do nieodwracalnego uszkodzenia struktur ucha wewnętrznego. Skutkuje to nieodwracalnym upośledzeniem słuchu, jak również uszkodzeniem narządu równowagi.

Choroba Meniera przekrój ucha człowieka

Choroba Meniere’a jest rzadka, niemniej jednak stanowi jedną z przyczyn zawrotów głowy pochodzących z ucha wewnętrznego. Zazwyczaj zajęte chorobą jest tylko jedno ucho. Według różnych opracowań od 10 do ponad 40% pacjentów choroba dotyczy obu uszu, ale prawie zawsze postępuje nierównomiernie w obu uszach. Choroba ujawnia się zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, zazwyczaj między 20 a 50 rokiem życia.

Choć choroba ta nie jest śmiertelna, powoduje w życiu pacjenta prawdziwe spustoszenie. Nagłe ataki znacznie ograniczają jego normalne funkcjonowanie. Nawracające objawy i strach przed nimi potrafią doprowadzić chorego do stanu silnego lęku, a nawet ataków paniki.

Jakie czynniki wpływają na powstanie choroby Meniere’a?

Ucho wewnętrzne (część odpowiedzialna za słyszenie i za równowagę) jest wypełnione płynami. Jednym z tych płynów jest endolimfa. Przyczyną zaburzeń w chorobie Meniere’a jest nadmierne ciśnienie endolimfy. Jest wiele teorii, które tłumaczą przyczynę takiego stanu, począwszy od nieprawidłowej (zbyt dużej) produkcji endolimfy, a skończywszy na zaburzonym jej odpływie. W chwili, gdy rośnie ciśnienie płynu w uchu wewnętrznym, pacjent odczuwa objawy choroby ? zawroty głowy, zaburzenia równowagi, upośledzenie słuchu, uczucie pełności w uchu.

Przyczyn występowania choroby Meniere’a laryngolodzy upatrują w czynnikach genetycznych bądź zewnętrznych ? urazowych, infekcyjnych, metabolicznych, naczyniowych, alergicznych, polekowych czy reumatoidalnych. To rzadkie schorzenie ucha wewnętrznego może też rozwinąć się jako powikłanie niektórych chorób kości skroniowej. 

Czynniki infekcyjne mogą mieć etiologię wirusową lub bakteryjną. U pacjentów ze stwierdzonym wodniakiem endolimfatycznym diagnozowano m.in. zakażenie wirusem opryszczki, cytomegalii czy wirusem Epsteina i Barr. Wśród chorób bakteryjnych będących potencjalnym podłożem schorzenia Meniere’a wyróżnia się boreliozę z Lyme, a także kiłę wrodzoną i nabytą.

Czynniki genetyczne to przede wszystkim zaburzone mechanizmy regulacji autoimmunologicznej. Tak naprawdę jednak podstawową przyczynę choroby Meniere’a udaje się ustalić zaledwie w 25% przypadków. Podczas leczenia tego schorzenia laryngolog skupia się przede wszystkim na niwelowaniu objawów.

Jakie są objawy choroby Meniere’a?

Dla choroby Meniere’a charakterystyczne są następujące po sobie okresy zaostrzeń objawów i remisji. W zależności od jej zaawansowania, mogą następować 2-3 razy w roku, a mogą nawet kilka razy dziennie.

Typowymi objawami choroby Meniere’a są:

  • epizodyczne, napadowe zawroty głowy,
  • towarzyszące im zaburzenia słyszenia ? pogorszenie słuchu, który po napadzie ulega poprawie,
  • szumy uszne (ryczące, brzęczące, dzwoniące dźwięki),
  • uczucie pełności (wypełnienia) objętego chorobą ucha.

Napadowym zawrotom głowy mogą też towarzyszyć inne niepokojące objawy, takie jak nudności i wymioty. Stanowią jednak skutek zaburzeń występujących w błędniku, a nie objaw samej choroby Meniere’a. Atakuje ona bowiem wyłącznie narząd słuchu. Nie wpływa bezpośrednio na układ pokarmowy.

Szumy oraz uczucie wypełnienia ucha mogą występować razem z zaburzeniami słuchu, przed atakami, lub po nich. Mogą też występować w sposób ciągły. W początkowym stadium choroby zaburzenia słuchu mogą występować przejściowo. Bardzo charakterystyczne jest, iż niedosłuch dotyczy tylko niskich dźwięków. W miarę postępów choroby dolegliwości te nasilają się, niedosłuch występuje w sposób ciągły i jest dla wszystkich częstotliwości.

Najbardziej uciążliwą dolegliwością są z pewnością zawroty głowy. Ich przyczyna leży w schorzeniach ucha wewnętrznego, ale czasem także w schorzeniach centralnego układu nerwowego. Zawroty głowy mogą trwać od 20 min do kilku godzin. W trakcie ataku pacjent nie jest w stanie wykonywać codziennych czynności, może odczuwać po jego ustaniu silną senność, zaburzenia równowagi mogą utrzymywać się przez następne dni. W zależności od nasilenia objawów choroby może stanowić ona dla pacjenta drobną dolegliwość lub powodować znaczące zaburzenia normalnego funkcjonowania, zwłaszcza jeżeli występujące ataki zawrotów głowy są silne, częste i pojawiają się bez ostrzeżenia.

Charakterystyczne dla napadu zawrotów głowy jest zachowanie przytomności pacjenta oraz brak występowania bólu głowy. W bardzo zaawansowanym stadium choroba Meniere’a może objawiać się ciągłymi, nieprzerwanymi napadami przez kilka godzin, a nawet dni lub mogą między nimi występować krótkie przerwy. Mówimy wtedy o tzw. status meniericus.

Choroba ma charakter postępujący i stopniowo doprowadza do głębokiego uszkodzenia zarówno części ucha wewnętrznego odpowiedzialnego za słyszenie, jak i za równowagę.

Objawy choroby Meniere’a wymagają jak najszybszego zgłoszenia się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Jeśli ciężkie zawroty głowy uniemożliwiają choremu funkcjonowanie, należy jak najszybciej zgłosić się na SOR lub zadzwonić po pogotowie ratunkowe. Aby uniknąć niebezpiecznych sytuacji, pacjent powinien położyć się i odpocząć.

Rozpoznanie choroby Meniere’a

Zawroty głowy są objawem niespecyficznym, występującym przy wielu różnych problemach zdrowotnych. Rozpoznanie choroby Meniere’a wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań diagnostycznych. Specjalistą, do którego należy się zwrócić, jest laryngolog. W pierwszej kolejności przeprowadzi on wnikliwy wywiad z pacjentem i skieruje go na badania ogólne, dzięki którym możliwe będzie wykluczenie innego podłoża dolegliwości. Wymaga to często konsultacji z lekarzami innych specjalizacji, m.in. okulistą czy neurologiem.

W celu zdiagnozowania choroby Meniere’a wykonuje się badania narządów słuchu i układu równowagi, takie jak:

  •       Audiometria tonalna
  •       Audiometria słowna
  •       Audiometria impedencyjna
  •       Audiometria odpowiedzi wywołanych z pnia mózgu
  •       Próby nadprogowe
  •       Kliniczne badanie otoneurologiczne
  •       Badanie dynamicznej ostrości widzenia
  •       Videonystagmografia
  •       Badanie miogennych przedsionkowych potencjałów wywołanych
  •       Komputerowa posturografia dynamiczna

Diagnostyka choroby Meniere’a zwykle wymaga też wykonania badań obrazowych ? przede wszystkim tomografii komputerowej, rzadziej ? rezonansu magnetycznego. Rozpoznanie tego rzadkiego schorzenia nie jest łatwe i nieraz wymaga długiego okresu badań, gdy jednak zostanie zdiagnozowane, wymaga jak najszybszego leczenia.

Leczenie choroby Meniere’a

W leczeniu choroby Meniera’a wykorzystuje się zarówno farmakoterapię, jak i zabiegi chirurgiczne. Jedną z najczęściej stosowanych metod są glikokorytykosteroidy ? wykazują skuteczność na wczesnym etapie schorzenia, szczególnie przy podejrzeniu autoimmunologicznego podłoża objawów. W dalszych stadiach mogą przynosić pacjentowi ulgę, jednak ich skuteczność nie przekracza 50%.

Glikokorytykosteroidy wstrzykuje się bezpośrednio do jamy bębenkowej, skąd drogą dyfuzji przenikają one do wnętrza błędnika. Leki te wyciszają objawy (w tym szumy uszne i uczucie pełności w uchu), poprawiają słuch, a przy tym nie wykazują praktycznie żadnych efektów ubocznych. Glikokortykosteroidy stosowane są także po zabiegach operacyjnych.

Antybiotyki to kolejna grupa leków podawanych bezpośrednio do jamy bębenkowej. Gentamecyna stosowana jest przede wszystkim u pacjentów ze znacznym niedosłuchem. Lek ten zmniejsza objawy związane z napadami zawrotów głowy. Antybiotykoterapia niesie ze sobą ryzyko wystąpienia efektów ubocznych ? przede wszystkim zaburzeń równowagi, które potrafią utrzymywać się nawet przez kilka tygodni. Niestety, nie jest to jedyny efekt uboczny – gentamecyna uszkadza błędnik, co wprawdzie zapobiega atakom nawrotów głowy, ale niesie ze sobą wysokie ryzyko dalszego pogorszenia słuchu.

Zabiegi chirurgiczne wykonuje się, gdy leczenie farmakologiczne nie przyniosło oczekiwanego efektu. Jednocześnie przynoszą one najlepsze rezultaty. Najczęściej laryngolog decyduje o konieczności przecięcia nerwu przedsionkowego. Nerw ten odpowiada za przekazywanie do mózgu informacji o zawrotach głowy. Sygnały te wysyłane są z błędnika. Niestety, trzeba podkreślić, iż nawet operacja jedynie usuwa objawy choroby Meniere’a, ale nie likwiduje jej przyczyny. W błędniku dalej bowiem występują zaburzenia, jednak nie wpływają one na funkcjonowanie pacjenta. Z drugiej strony przecięcie nerwu przedsionkowego jest jedynym tego typu zabiegiem operacyjnym, który nie niesie ze sobą ryzyka powikłań w postaci uszkodzenia słuchu.

Rzadziej wykonuje się zabiegi na worku endolimfatycznym oraz zabieg wytworzenia przetoki środchłonki.

Leczenie zachowawcze natomiast polega na podawaniu środków łagodzących objawy, takich jak:

  •       leki przeciwhistaminowe
  •       leki poprawiające krążenie krwi w uchu wewnętrznym, np. betahistynę
  •       leki przeciw zawrotom głowy – tietylperazynę, prometazynę itp.
  •       leki moczopędne – furosemid, acetazolamid, hydrochlorotiazyd

Leczenie choroby Meniere’a ma na celu poprawę jakości życia pacjenta i złagodzenie nagłych, bardzo uciążliwych objawów. Niestety, jest to schorzenie nieuleczalne. Odpowiednio leczeni pacjenci miewają nawet wieloletnie okresy remisji, podczas których mogą normalnie funkcjonować. Duże znaczenie w tym wypadku ma zapobieganie nawrotom ? zdrowa dieta wysokobiałkowa z ograniczeniem podaży płynów i soli, ograniczenie stresu i używek ? papierosów, alkoholu, kawy itp. Wprowadzenie takich zmian znacznie zmniejsza ryzyko nawrotu tej choroby.