Zimą nasze zatoki są szczególnie podatne na infekcje. Różnice temperatur, wilgoć, mróz czy przeszywający wiatr – to tylko niektóre z niekorzystnych czynników. Dodać do tego należy długotrwałe przebywanie w przegrzanym (lub klimatyzowanym) pomieszczeniu. I mamy problem.
W okresie zimowym pacjenci bardzo często zgłaszają się do lekarza z ostrym zapaleniem zatok. Co sprawia, że tak się dzieje? Dlaczego nasze zatoki są tak podatne na to schorzenie? I co możemy zrobić, by nasze zatoki były zdrowe? Niżej spróbujemy odpowiedzieć na te pytania.
Co to są zatoki?
Zatokami nazywamy jamy i zagłębienia wewnątrz narządów i tkanek. Mają one różną budowę i różne przeznaczenie. W organizmie człowieka jest ich bardzo wiele. Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza zatoki przynosowe, bo to one są częstym źródłem chorób.
Co to takiego? Według internetowej Encyklopedii PWN są to parzyste, rozmieszczone symetrycznie i wypełnione powietrzem przestrzenie wewnątrz niektórych kości czaszki. Dzielimy je na:
- zatoki czołowe – położone nad oczami i połączone z jamą nosową poprzez zachyłek czołowy
- zatoki szczękowe – umiejscowione poniżej oczu, łączące się z jamą nosową poprzez rozwór półksiężycowaty,
- zatoki sitowe – rozciągające się pomiędzy oczami a nosem,
- zatoki klinowe – znajdujące się w obrębie kości klinowej.
Chorobami zatok przynosowych i nosa zajmuje się dział otorynolaryngologii o nazwie rynologia.
Rola zatok przynosowych
Jaką rolę w organizmie człowieka pełnią zatoki przynosowe? Badacze dotychczas spierają się nad tym zagadnieniem. Większość z nich jest zgodna co do tego, że zatoki przynosowe:
- chronią czaszkę przed urazami,
- zmniejszają wagę czaszki,
- sprawiają, że głos jest bardziej dźwięczny,
- uczestniczą w procesie oddychania, nawilżając i ogrzewając wdychane powietrze.
Jakie są objawy chorych zatok?
W zapaleniu zatok zaobserwujemy takie objawy, jak:
- ból głowy, który się nasila, np. podczas pochylania głowy,
- nadwrażliwość twarzy na dotyk,
- niedrożność i uczucie zatkania nosa,
- zaburzenie węchu,
- gorączka.
Świadczą one o rozwijającym się stanie zapalnym. Zbadaj zatoki, gdy tylko dostrzeżesz pierwsze oznaki zbliżającej się choroby. Nie odkładaj tego na później, myśląc, że samo przejdzie. Prosta infekcja – niewłaściwie leczona – może się rozwinąć w poważną chorobę.
Jakie mogą być przyczyny chorych zatok?
Przyczyną chorób zatok mogą to być między innymi:
- zakażenia bakteryjne,
- zakażenia wirusowe,
- zakażenia grzybicze,
- alergie,
- zaburzenia hormonalne,
- reakcje uboczne po zażywaniu niektórych leków.
Dlatego tak ważną rolę odgrywa wizyta u lekarza. Tylko właściwe zdiagnozowanie problemu pomoże dobrać odpowiedni sposób leczenia.
Jak leczyć zapalenie zatok przynosowych?
Gdy zgłosimy się z tym problemem do lekarza, jako pierwsze zostanie nam wykonane badanie laryngologiczne jamy nosowej. Niekiedy do właściwego zdiagnozowania przyczyny choroby potrzebne będzie pobranie próbki wydzieliny z nosa. Badania mikrobiologiczne pozwoli ustalić rodzaj infekcji i pozwoli dobrać odpowiednią terapię.
Sposób leczenia stanów zapalnych zatok zależy bowiem od tego, co było ich przyczyną i jak długo trwają. Jeżeli choroba dopiero się zaczyna i przebiega łagodnie, wystarczy oczyszczenie jam nosa z wydzieliny za pomocą roztworu wody morskiej. Do tego sok z malin, mleko z miodem oraz krople do nosa obkurczające błonę śluzową. Te ostatnie nie dłużej niż 3-5 dni.
Jeżeli nasz stan jest bardziej zaawansowany, lekarz przepisze nam leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Coraz częściej zalecane są również sterydy do nosa, które trzeba stosować przez 2-3 tygodnie.
Jeżeli infekcja trwa 5-7 dni i dochodzi do nadkażenia bakteriami, otrzymamy antybiotyk. Tu również należy pamiętać, że trzeba przyjąć pełną dawkę leku.
W skrajnych przypadkach zapalenie zatok przynosowych będzie wymagało przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Poprzedzi go zapewne tomografia komputerowa.
Jakie wyróżnia się rodzaje zapalenia zatok?
Najczęściej się wyróżnia pięć rodzajów tego schorzenia (z uwzględnieniem czasu trwania choroby i jej nasilenia):
- ostre zapalenie zatok – infekcja rozpoczyna się nagle i nie trwa dłużej niż 4 tygodnie,
- zapalenie podostre – infekcja trwa od 4 do 12 tygodni, nie dochodzi jednak do trwałych uszkodzeń błony śluzowej zatok,
- nawracające ostre zapalenie zatok – w ciągu roku co najmniej 4 razy dochodzi do zapalenia zatok, które za każdym razem trwa od 7 do 10 dni,
- przewlekłe zapalenie zatok – trwa dłużej niż 12 tygodni, jest wynikiem źle leczonego zapalenia zatok,
- zaostrzenie przewlekłego zapalenie zatok – nagłe pogorszenie stanu pacjenta cierpiącego na przewlekłe zapalenie zatok.
Jakie mogą być powikłania nieleczonego zapalenia zatok?
Nieleczone (lub niewłaściwie leczone) zapalenie zatok może doprowadzić do wielu bardzo groźnych powikłań oczodołowych i wewnątrzczaszkowych, takich jak:
- ropień mózgu,
- zapalenie opon mózgowych,
- zakrzepowe zapalenie zatok żylnych opony twardej,
- zapalenie nerwu wzrokowego,
- zapalenie gałki ocznej,
- zapalenie tkanek miękkich oczodołu.
Nie wolno więc lekceważyć niepokojących objawów, bo skutki tego mogą być poważne.
Co lubią zatoki, a co im szkodzi?
Wszystkim znane jest powiedzenie, że lepiej jest zapobiegać, niż leczyć. Dotyczy to również chorób zatok. Możemy uniknąć wielu dolegliwości. Musimy jedynie wiedzieć, co lubią nasze zatoki, a co im szkodzi.
Nasze zatoki lubią:
- pomieszczenia, w których utrzymuje się temperatura na poziomie 18 stopni Celsjusza i nie jest ani za sucho, ani za wilgotno,
- czyste filtry w klimatyzacji, regularnie sprawdzane i wymieniane,
- czapki i szaliki,
- inhalacje z użyciem olejków eterycznych.
Niekorzystny wpływ na nasze zatoki ma z kolei:
- dym papierosowy, pył i inne zanieczyszczenia powietrza,
- klimatyzacja (zarówno ta w pomieszczeniach, jak i w samochodzie),
- przegrzane i suche pomieszczenia,
- chodzenie w chłodne dni z gołą głową,
- wychodzenie na dwór tuż po umyciu włosów.
Jak udrożnić zatoki?
Oddychanie zaczyna sprawiać nam trudność? Czujemy dyskomfort i jesteśmy osłabieni? Ulgę przyniesie płukanie jam nosa roztworem wody morskiej lub soli fizjologicznej.
Można też zastosować inhalacje. Wystarczy do tego ciepła woda z dodatkiem soli kuchennej (na litr wody ok. 7 łyżek soli) i ręcznik. Aby wzmocnić efekt, można do wody kilka kropli olejku mentolowego (lub po prostu miętę). Inhalacje należy wykonywać codziennie przez 5 dni. Należy tylko pamiętać, że tuż po nich nie wolno wychodzić na zewnątrz. Najlepiej zrobić to tuż przed snem.
Nie należy natomiast przesadzać z kroplami obkurczającymi błonę śluzową nosa. Większość z nich należy stosować nie dłużej niż 3-5 dni. Stosowane na dłuższą metę nie tylko nam nie pomogą, lecz nawet zaszkodzą.
Zapalenie zatok a pobyt nad morzem
Nasze zatoki bardzo lubią zmianę klimatu. Dlatego też lekarze latem szczególnie zalecają swoim pacjentom wyjazdy nad morze, a zimą – w góry.
Inna wilgotność powietrza, temperatura, nasłonecznienie – to wszystko wpływa na poprawę naszego samopoczucia. Organizm musi się przystosować do nowych warunków, a to działa na niego mobilizująco. Wzmacnia się odporność. Objawy wielu chorób się wyciszają. Błona śluzowa nosa zostaje nawilżona i się regeneruje. Słowem – same korzyści.