Nadużywanie głosu, infekcja, palenie papierosów, a nawet stres – wszystko to może być przyczyną pojawienia się chrypki. Zwykle bagatelizowana, nie zawsze mija po kilku dniach. Co zrobić, gdy zmiana zabarwienia głosu staje się przewlekła? Sprawdź, kiedy koniecznie udać się do laryngologa!
Chrypka, czym tak naprawdę jest?
Głos pełni w naszym życiu niezwykle ważną funkcję. Każdego dnia wypowiadamy średnio od 7 do 20 tys. słów. Liczby te znacznie się zwiększają, jeśli wykonujemy zawód nauczyciela, śpiewaka, aktora czy lektora. Nadwyrężone struny głosowe mogą czasem odmówić posłuszeństwa. Pojawia się wtedy mniej lub bardziej uciążliwa chrypka. Czasem po prostu zmienia zabarwienie naszego głosu. Innym razem znacznie zaburza lub wręcz uniemożliwia komunikację.
Chrypka to każda niecelowa i nienormalna zmiana głosu.
Najczęściej jej przyczyną jest podrażnienie lub zranienie strun głosowych. Znajdują się one wewnątrz krtani, więc wszelkie tego typu dolegliwości są nierozłącznie związane z nieprawidłowościami w obrębie tego narządu. Chrypka uniemożliwia wydawanie dźwięków o wysokiej częstotliwości. Głos staje się ostry i skrzeczący lub przeciwnie – pacjent ma trudność z wydobywaniem dźwięków, które stają się bardzo ciche i niewyraźne.
Zmianom w zabarwieniu głosu często towarzyszą objawy takie jak ból i uczucie suchości w gardle, kaszel, chrząkanie i poczucie zalegania flegmy w gardle. W niektórych przypadkach może wystąpić nawet chwilowa utrata głosu.
Przyczyny pojawienia się chrypki
Chrypka to objaw niepokojący, który niestety bardzo często bagatelizujemy. Rzeczywiście w niektórych przypadkach może być chwilowa i minąć po kilku godzinach lub dniach. Dzieje się tak po bardzo dużym obciążeniu strun głosowych, w wyniku np. długiego płaczu lub krzyku u dzieci.
Istnieje jednak szereg zmian chorobowych będących przyczyną chrypki. Najczęstszym jest przewlekłe zapalenie krtani. Objaw ten pojawia się przy nawracających ostrych nieżytach krtani, a także w wyniku palenia papierosów, nadużywania alkoholu, długotrwałego przebywania w zanieczyszczonym środowisku lub przegrzanym pomieszczeniu itp.
Inną przyczyną o podłożu laryngologicznym są tzw. guzki śpiewacze – niewielkie narośla powstałe na fałdach głosowych w wyniku przeciążenia strun. Narażeni na nie są m.in. nauczyciele, aktorzy oraz inne osoby zawodowo pracujące głosem. Czasem pojawiają się też polipy, które mogą doprowadzić nawet do zablokowania tchawicy. Z kolei po infekcjach wirusowych na strunach głosowych czasem tworzą się brodawczaki. Przewlekłej chrypce towarzyszą wtedy duszności.
Chrypka jest także jednym z pierwszych objawów raka krtani. Nowotwór ten w zdecydowanej większości przypadków rozwija się u wymienionych wcześniej grup zawodowych oraz w wyniku narażenia dróg oddechowych na dym papierosowy. Chrypce często towarzyszy ogólne osłabienie organizmu, trudności w przełykaniu, duszności, kaszel i ból ucha.
Inne przyczyny chrypki to:
- Alergia. Pojawiający się obrzęk krtani może być wynikiem reakcji na alergen lub ataku astmy oskrzelowej. Chrypce towarzyszy wtedy świszczący oddech, załamywanie się głosu, a także duszności, które mogą być niebezpieczne nawet dla życia pacjenta.
- Refluks żołądkowo-przełykowy. Zarzucanie kwaśnej treści żołądka prowadzi do przewlekłego zapalenia błony śluzowej przełyku. W rezultacie pojawia się obrzęk tylnej części krtani i brzegów fałdów głosowych. Objawami towarzyszącymi przy chorobie refluksowej są pieczenie oraz uczucie ciała obcego w gardle.
- Stres. Chrypka bywa objawem psychosomatycznym silnego napięcia emocjonalnego. Czasem pojawia się też przy różnego rodzaju zaburzeniach powstałych na tle neurologicznym. Chrypce może towarzyszyć chrząkanie, pokasływanie, a nawet zanik głosu.
- Zaburzenia hormonalne. Zmiana zabarwienia głosu nieraz pojawia się u osób chorujących na niedoczynność tarczycy. Chrypce towarzyszą objawy typowe dla tego zaburzenia: nagły przyrost masy ciała, ciągłe zmęczenie, suchość skóry, łamliwość paznokci itp. Chrypka może też pojawić się u kobiet po menopauzie w wyniku niedoboru estrogenów.
Wymienione powyżej przyczyny chrypki wymagają leczenia przyczyny pierwotnej. Lekarz pierwszego kontaktu lub laryngolog, do którego się wybierzemy, może zalecić nam wizytę odpowiednio u alergologa, gastrologa, neurologa, psychologa, endokrynologa, ginekologa lub innego specjalisty.
Z chrypką do laryngologa – ale kiedy?
Chrypka trwająca do 3 dni nie wymaga konsultacji ze specjalistą – szczególnie, gdy domyślamy się przyczyny tej dolegliwości (np. spędziliśmy czas na koncercie lub z innych powodów nad używaliśmy strun głosowych). Jeśli jednak trwa dłużej, przybiera na sile lub nawraca, należy zgłosić się do lekarza. Specjalistą zajmującym się chorobami dróg oddechowych jest laryngolog.
Nieleczone zapalenie krtani wiąże się z ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań. Niektóre z nich zostały opisane wcześniej, są to m.in. guzki śpiewacze, polipy i torbiele. Nowotwór krtani również może powstawać w wyniku nieleczonego, przewlekłego zapalenia. W skrajnych przypadkach konieczność chirurgicznego usunięcia zmian nowotworowych może doprowadzić nawet do całkowitej utraty głosu.
Badanie laryngologiczne
Przewlekła chrypka jest wskazaniem do wykonania badania laryngologicznego. Zanim lekarz do niego przystąpi, przeprowadzi dokładny wywiad z pacjentem. Będzie chciał dowiedzieć się, od jakiego czasu utrzymują się niepokojące objawy, czy pojawiły się samoistnie, czy w wyniki infekcji. Zapyta też o potencjalne obciążenie zawodowe oraz obecne w życiu lub środowisku pacjenta czynniki szkodliwe, np. dym papierosowy lub używane w pracy środki chemiczne.
Laryngolog zapyta też o obecne choroby, które mogą przyczyniać się do przewlekłego zapalenia krtani. Jedną z takich chorób jest astma, a właściwie leki, które przy niej stosujemy – wziewne leki steroidowe przyjmowane przez długi czas mogą powodować podrażnienie strun głosowych.
Podstawowe badanie laryngologicznego wykonuje się z użyciem lusterka krtaniowego. Pozwala ono ocenić stan strun głosowych, m.in. ich ruchomość. Z kolei zewnętrzne badanie palpacyjne umożliwia wykrycie powiększonych lub zmienionych węzłów chłonnych. Gdy lekarz stwierdzi nieprawidłowości, kieruje pacjenta na bardziej zaawansowane badanie.
- Laryngoskopia bezpośrednia, pozwala na obejrzenie tych części strun głosowych, które były niewidoczne w lusterku krtaniowym. W tym samym czasie możliwe jest też pobranie wycinka do oceny histopatologicznej. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.
- Badanie stroboskopowe, pozwala na dokładną ocenę krtani: jej ruchomości, stopnia napięcia, stanu strun głosowych oraz ewentualnej obecności zmian (w tym zmian nowotworowych). Lekarz wykonuje je przy użyciu laryngostroboskopu lub elastycznego laryngofiberoskopu, w znieczuleniu powierzchniowym.
- Videolaryngoskopia – badanie wykonane przy użyciu kamery, które pozwala na wykrycie nawet najmniejszych zmian w strunach głosowych.
- USG szyi do oceny układu chłonnego.
- Badania obrazowe: tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
Jak leczyć przewlekłą chrypę?
Krótkotrwała chrypka pojawiająca się np. w czasie infekcji może być łagodzona domowymi sposobami: naparem z siemienia lnianego, napojami z miodem i porostem islandzkim itp. Należy też ograniczyć do minimum czynniki powodujące podrażnienie krtani, np. narażenie na dym papierosowy czy kurz, a także unikać mówienia – na tyle, na ile jest to możliwe. Pomogą inhalacje nawilżające błonę śluzową, a w razie potrzeby – leki przeciwkaszlowe.
Leczenie przewlekłej chrypki wymaga usunięcia przyczyny problemu. Może ono obejmować leczenie farmakologiczne, operacyjne, a nawet zmianę diety (np. w przypadku chrypki wywołanej refluksem żołądkowo-jelitowym). O kierunku leczenia decyduje lekarz w porozumieniu z pacjentem. Ścisłe stosowanie się do jego zaleceń pozwoli przywrócić prawidłową pracę strun głosowych.