Aby dobrze zrozumieć profilaktykę, a także – jeśli jest to konieczne – leczenie zapalenia krtani, warto dowiedzieć się nieco więcej o tym, jak działa sam narząd i jakie przyczyny wywołują jego nieprawidłowe funkcjonowanie.
Krtań znajduje się w górnej części odcinka układu oddechowego. Najprościej mówiąc, odpowiada za wydawanie dźwięków. Jej nieprawidłowe działanie możemy zatem bardzo szybko rozpoznać po utracie głosu, chrypce, trudnościach z głośnym mówieniem. Zachorowania na zapalenie krtani najczęściej wzrasta w sezonie jesienno- zimowym. Znacznie większe prawdopodobieństwo zachorowania występuje u palaczy i alergików, których śluzówka i aparat rzęskowy są samoczynnie niszczone.
Zapalenie nie zawsze przebiega w ten sam sposób i nie zawsze trwa tyle samo czasu. Może mieć charakter ostry i wówczas trwa krócej, ale objawy są znacznie intensywniejsze, oraz przewlekły, gdy utrzymuje się dłużej niż 3 tygodnie. Przy słabszej odmianie zapalenia bardzo często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że coś nam dolega.
Bardzo często zapalenie krtani jest wywołane zwykłą infekcją wirusową, jednak nie zawsze. Przyczyną mogą być też inne, trudniejsze do wyeliminowania czynniki:
- infekcja wirusowa,
- nadkażenie bakteryjne
- intensywne, nagłe nadwyrężanie głosu ? schorzenie aktorów, lektorów, dziennikarzy, nauczycieli, wokalistów.
Przyczyny przewlekłego zapalenia krtani to m.in.:
- przewlekłe stany zapalne w obrębie górnych dróg oddechowych (przewlekłe zapalenie nosa i zatok przynosowych, przewlekłe zapalenie gardła
- refluks żołądkowo- krtaniowy i – gardłowy,
- palenie papierosów (palenie czynne i bierne)
- alergia
- zanieczyszczenie powietrza
- częste przebywanie w pomieszczeniach, gdzie jesteśmy narażeni na wdychanie oparów chemicznych,
- długotrwałe przyjmowanie sterydów wziewnych i innych leków wysuszających błonę śluzową krtani.
Uwaga! Przewlekłe zapalenie krtani może towarzyszyć innym chorobom internistycznym (niewydolność serca, choroby płuc i oskrzeli, GERD i in.) lub może być wynikiem powikłań po przeziębieniu lub zapaleniu oskrzeli. Częściej dotyczy osób, które borykają się z niedoleczonym zapaleniem zatok.
Przy przewlekłym zapaleniu krtani dochodzi do powikłań, które trudniej jest wyleczyć w szybkim tempie. Zwykle objawy utrzymują się dłużej, bo nawet ponad 3 tygodnie. Osoba cierpiąca na schorzenie prawdopodobnie była narażona przez długi czas na wdychanie oparów, dymu lub innych szkodzących substancji chemicznych. Przewlekłe zapalenie może być także wywołane chorobą refluksową przełyku lub zapaleniem zatok.
Jak odróżnić zapalenie gardła od zapalenia krtani?
Wirus, który wywołuje najpierw ostry nieżyt nosa, a potem gardła, przenosi się dalej. Dlatego zapalenie krtani bardzo często jest mylone z zapaleniem gardła. Jedno i drugie może objawiać się występowaniem chrypki i bólem gardła, a także drapaniem i trudnościami w przełykaniu. Przy zapaleniu krtani dochodzą jednak problemy wydawaniem głosu a niekiedy z oddychaniem. Aby mieć pewność co do tego, co nam dolega, najlepiej udać się bezpośrednio do lekarza. Ważne: każda chrypka, która ma charakter przewlekający (tzn. trwa dłużej niż 3 tygodnie), wymaga bezwzględnie konsultacji laryngologa. Celem wizyty jest wykluczenie innych niż zapalne przyczyny chrypki (np. obrzęki, polipy, brodawczaki lub nowotwory).
Objawy zapalenia krtani
Najczęstszymi objawami ostrego zapalenia krtani są: chrypka, utrata głosu, kaszel, niekiedy występujące z gorączka. Z czasem, gdy dojdzie do zapalenia bakteryjnego, może pojawić się ropna wydzielina. Jeśli podrażnienie ma podłoże alergiczne, to do chrypki mogą dołączyć zmiana barwy głosu i zaburzenia oddychania. Przy przewlekłym zapaleniu krtani chrypce mogą towarzyszyć: drapanie w gardle, pieczenie, zanikanie głosu, chrząkanie i in.
Gdy choroba trwa długo a objawy nasilają się, to występuje duże prawdopodobieństwo obecności obrzęków błony śluzowej lub polipów w krtani. Niestety, zdarzają się także nowotwory tego narządu. Możliwość zachorowania wzrasta szczególnie u mężczyzn powyżej 55 roku życia, głównie u palaczy oraz nadużywających wysokoprocentowego alkoholu.
Objawami nowotworu krtani może być przewlekła chrypka, stopniowa zmiana barwy głosu, częste odchrząkiwanie, w znacznym stopniu zaawansowania może pojawić się ból podczas połykania lub promieniujący do ucha, krew w wykrztuszanej wydzielinie oraz duszność. Tych przypadkach powiększone węzły chłonne, mogą świadczyć o przerzutach nowotworowych.
Jak zdiagnozować i leczyć zapalenie krtani?
W prawidłowym leczeniu tego schorzenia kluczowe jest prawidłowe rozpoznanie. Często wystarcza standardowy wywiad lekarski oraz badanie laryngologiczne. Doświadczony lekarz z pewnością zapyta nas o dolegliwości towarzyszące oraz o czynniki drażniące takie jak: spożywanie alkoholu, palenie papierosów oraz rodzaj wykonywanego zawodu. Jeśli nastąpi podejrzenie o powikłania, skieruje nas na dalsze konsultacje. Specjalistyczne badanie krtani przeprowadza się przy pomocy fiberoskopii (cienką „rurkę” z kamerą wprowadza się pacjentowi przez nos do tylnej części gardła i dalej do krtani, badanie zwykle wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, ale nie jest to konieczne). Można wówczas dobrze ocenić budowę krtani oraz ruch fałdów (strun) głosowych podczas mówienia. Jeśli to konieczne to, zleca się pobranie wycinków do badania histopatologicznego, a także tomografię komputerową.
Jeśli zapalenie krtani ma charakter ostry, czyli najczęściej wirusowy, to w leczeniu stosuje się leczenie farmakologiczne, łagodzące nieprzyjemne objawy. Antybiotyki podaje się jedynie wtedy, gdy dojdzie do nad każenia bakteryjnego. Leczenie kortykosteroidami wdrażamy, jeśli obserwujemy zaburzenia oddychania w wyniku znacznego obrzęku błony śluzowej. Czasem decydujemy się na takie leczenie przy bezgłosie u osób pracujących głosem i przy uporczywym kaszlu, niereagującym na leczenie przeciwkaszlowe.
Jeśli mamy do czynienia z przewlekłym stanem zapalnym w krtani, to poza leczeniem objawowym powinniśmy wyeliminować lub przynajmniej ograniczyć wpływ czynników drażniących. Łączy się to ze zmianą stylu życia oraz prawidłowym leczeniem chorób innych narządów mogących być przyczyną zapalenia krtani.
W domowej profilaktyce warto zadbać o odpowiedni stan powietrza. Powinniśmy oddychać wilgotnym, czystym powietrzem, ale również unikać zbyt głośnego i intensywnego mówienia. Rzucić palenie i unikać przebywania w dymie tytoniowym. Należy też zadbać o prawidłowy tor oddychania przez nos, który jest naszym naturalnym filtrem, nawilżaczem i ogrzewaczem powietrza.
Przy ostrej infekcji kataralnej, dopuszczalne jest krótkotrwałe zastosowanie leków obkurczających błonę śluzową nosa (krople do nosa nie dłużej niż 3-5 dni). Jeśli oddychamy przez usta (np. podczas przeziębienia), mamy uczucie suchości w gardle, warto dbać o to, by systematycznie nawilżać błonę śluzową gardła, pijąc dużo wody i stosując nawilżające! tabletki do ssania z dodatkiem tymianku, prawoślazu czy wyciągu z porostu islandzkiego. W przypadku zapalenia gardła, zasadne jest nawilżanie równolegle ze stosowaniem preparatów ściągających i przeciwzapalnych (tzn. dostępnych bez recepty tabletek na gardło z chlorcheksydyną, miodem, cytryna, szałwią oraz płukania gardła wodą z dodatkiem soli lub szałwią, co również ma podobne działanie).
W trakcie zapalenia krtani, bardzo ważny jest reżym głosowy, czyli konieczne jest unikanie mówienia. Jeśli jednak musimy się porozumieć głosem to powinniśmy starać się mówić pełnym, choć ochrypłym głosem, a unikać szeptania. Ciche mówienie zdecydowanie bardziej obciąża krtań.
Warto zrezygnować też ze spożywania ostrych potraw, które częściej wywołują zgagę i podrażniają krtań, a zamiast tego jeść dużo warzyw, owoców czy produktów pełnoziarnistych. Nie wskazane ponadto jest przebywanie w miejscach, w których mogą występować nagłe zmiany temperatury lub drażniąca klimatyzacja. Ostre wirusowe zapalenie krtani jest chorobą zakaźna, jak każde przeziębienie, dlatego powinno się na czas leczenia pozostać w domu, tym bardziej jeśli warunki środowiskowe w pracy są niesprzyjające leczeniu lub jeśli praca wiąże się z używaniem głosu.
Zapalenie krtani u dziecka
Zapalenie krtani u dziecka powinno być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem. U małych pacjentów przebiega bowiem w zupełnie inny sposób niż u dorosłych, dlatego leczenie bardzo często kończy się hospitalizacją. U dzieci krtań jest ułożona nieco wyżej, a pod śluzówką jest dużo luźnej tkanki łącznej która łatwo ulega znacznemu obrzękowi, co powoduje wystąpienia u dziecka duszności, zagrażającej życiu. Jeśli zatem zauważymy, że dziecko jest niespokojne i ma podwyższoną temperaturę, ma suchy szczekający kaszel, dusi się, wydaje charakterystyczny świst, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza lub jeśli objawy szybko ulegają nasileniu- wezwać karetkę. Specjalista potwierdzi prawdopodobnie zapalenie krtani, najczęściej podgłośniowe.
Najczęściej jest to choroba wirusowa lub o podłożu alergologicznym, aczkolwiek może być także konsekwencją niewyleczonego przeziębienia. Przy jej leczeniu ważne jest, by pacjent był stale nawadniany i przebywał w wilgotnym pomieszczeniu, dodatkowo stale wietrzonym (zimne powietrze może chociaż chwilowo złagodzić zaburzenia oddychania). Dziecku podaje się preparaty przeciwzapalne, środki mukolityczne oraz inhalacje z soli fizjologicznej, glikokortykosteroidów, a w cięższych przypadkach również z adenaliny.
Z kolei przy ostrym zapaleniu nagłośni ? innej odmianie zapalenia krtani u dzieci o tle bakteryjnym? występuje niedrożność dróg oddechowych i konieczność natychmiastowej hospitalizacji. Objawami będą: mocny ból gardła, problemy z połykaniem, duszność, ślinotok, świst, mokry kaszel i temperatura, która raz spada, raz wzrasta. Jest to dolegliwość, która zwykle występuje u dzieci pomiędzy 2. a 7. rokiem życia. Chorego należy niezwłocznie hospitalizować. Pamiętajmy o tym, że przy jakiejkolwiek odmianie zapalenia krtani u dzieci domowe metody są tylko uzupełnieniem leczenia specjalistycznego prowadzonego w oddziale szpitalnym.
Podczas hospitalizacji dziecko jest regularnie nawadniane, poddane antybiotykoterapii, na ogół wymaga drenażu szybko tworzącego się ropnia nagłośni w znieczuleniu ogólnym. Niejednokrotnie zapaleniu krtani u dzieci może towarzyszyć zapalenie tchawicy i oskrzeli z tworzeniem się ?błon zapalnych? w ich świetle, wymagających w wykonywania bronchoskopii, mającej na celu oczyszczenie i udrażnianie dróg oddechowych.
Jak zapobiec zapaleniu krtani u dziecka?
- Należy systematycznie wietrzyć pomieszczenia, w których przebywają dzieci. Szczególnie w okresie sezonu grzewczego.
- Nie powinno się palić papierosów przy dziecku, a także przebywać z nim w miejscu, w którym może być narażone na wdychanie dymu papierosowego.
- Jeśli to możliwe, warto wyeliminować z jego otoczenia czynniki drażniące, jak opary, kurz, drażniące substancje, niestety czasem także sierść.
- Warto zainwestować w inhalator, który po podłączeniu do prądu będzie tworzył mgiełkę w pokoju dziecka.
- Jeśli dziecko uczęszcza do przedszkola lub żłobka, należy dbać o to, żeby unikało kontaktu z chorymi dziećmi. Czyli zwracać uwagę innym rodzicom, by nie przyprowadzali chorych dzieci.
- Jeśli dziecko ma podejrzenie przerostu migdałka gardłowego, należy to zdiagnozować i w razie konieczności leczyć